Τενοντίτιδα και Τενοντοπάθεια: Ο απόλυτος οδηγός διάγνωσης και Θεραπείας για το 2020

Η τενοντίτιδα, η τενοντοπάθεια και άλλες βλάβες στους τένοντες αποτελούν προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν συχνά στην κλινική πράξη ορθοπεδικοί, φυσιοθεραπευτές, φυσίατροι και άλλοι επαγγελματίες υγείας. Πιο επιρρεπείς στις τενοντοπάθειες είναι αθλητές αλλά και άτομα που στην καθημερινή τους ζωή εκτελούν επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Η συχνότητά τους αυξάνεται συνεχώς και υπολογίζεται ότι οι τραυματισμοί του τένοντα αποτελούν το 50% των τραυματισμών που παρατηρούνται σε αθλητές. Υπολογίζεται επίσης ότι περίπου το 30% των περιπτώσεων μυοσκελετικού πόνου σχετίζονται με τενοντοπάθειες.

Οι περισσότερες τενοντοπάθειες στα κάτω άκρα αφορούν τους Αχίλλειους ή τους επιγονατιδικούς τένοντες, ενώ η πιο συχνή τενοντοπάθεια στα άνω άκρα είναι η επικονδυλίτιδα (στον αγκώνα) ή η ενθεσοπάθεια του βραχέος κερκιδικού εκτείνοντος τον καρπό. Στους αθλητές το είδος της τενοντοπάθειας συνδέεται άμεσα με το είδος του αθλήματος. Έτσι, αθλητές διαφορετικών αθλημάτων παρουσιάζουν πιο συχνά συγκεκριμένους τύπους τενοντοπάθειας ανάλογα με τα μέρη του σώματος που χρησιμοποιούνται περισσότερο στο εκάστοτε σπορ, π.χ. επιγονατιδική τενοντοπάθεια εμφανίζεται πιο συχνά σε αθλητές βόλεϊ ενώ πόνος στον αχίλλειο τένοντα παρατηρείται κυρίως σε αθλητές που ασχολούνται με τρέξιμο ή άλματα.

Τενοντίτιδα ή τενοντοπάθεια;

Σε αντίθεση με ότι πιστεύεται ακόμα και σήμερα, τα προβλήματα που αφορούν τένοντες και που συχνά αναφέρονται με τον όρο «τενοντίτιδες» (tendinitis ή tendonitis στα αγγλικά), ΔΕΝ παριλαμβάνουν φλεγμονή και άρα ο όρος -ίτιδα που υποδεικνύει φλεγμονώδη διαδικασία ΔΕΝ είναι δόκιμος. Αντί αυτού, σε όλο και περισσότερο βιβλιογραφικό εύρος χρησιμοποιείται πια ο όρος τενοντοπάθεια και διάφοροι συνοδοί αυτού αγγλικοί όροι όπως tendinosis.

Πράγματι πολλές δημοσιεύσεις έχουν καταδείξει ότι οι περισσότερες παθολογικές διαταραχές που περιλαμβάνουν τένοντες είναι κυρίως εκφυλιστικές και όχι φλεγμονώδεις. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην απουσία φλεγμονωδών κυττάρων, στην παρουσία περιοχών εκφυλισμού κολλαγόνου, μυξοειδούς εκφύλισης (μια εκφυλιστική διαδικασία στην οποία οι συνδετικοί ιστοί αντικαθίστανται από μια ζελατινώδη ή βλεννογόνο ουσία. Για παράδειγμα, μυξοειδής εκφύλιση του τένοντα συμβαίνει όταν η φυσιολογική ινώδης εμφάνιση του τένοντα αντικαθίσταται από έναν ομοιογενή, αδιαφανή, βλεννοειδή τύπο ιστού) και στην αύξηση της βασικής ουσίας (ground substance – μια άμορφη ουσία που μοιάζει με γέλη στον εξωκυτταρικό χώρο και που περιέχει όλα τα συστατικά της εξωκυττάριας μήτρας (ECM) εκτός από ινώδη υλικά όπως κολλαγόνο και ελαστίνη).

Γενικά, ο όρος «τενοντοπάθεια» αναφέρεται σε μια γενική παθολογική κατάσταση ενός τένοντα με συμπτώματα πόνου και πρηξίματος. Η τενοντίτιδα – σαν όρος – αντανακλά οξείς τραυματισμούς του τένοντα που συνδυάζονται χαρακτηριστικά με φλεγμονή και παρουσία οξέων φλεγμονωδών κυττάρων και πρωτεϊνών. Σε αντίθεση με την τενοντίτιδα, η τενοντίωση ή τενίνωση (ο αγγλικός όρος είναι tendinosis ενώ δόκιμος Ελληνικός όρος ουσιαστικά δεν υπάρχει!) χαρακτηρίζεται από χρόνια βλάβη του τένοντα και εκφυλιστικές αλλοιώσεις της δομής του σε κυτταρικό επίπεδο. Αυτή η βλάβη, σε επίπεδο ιστού, εμφανίζει αποδιοργάνωση της δέσμης κολλαγόνου του τένοντα, αύξηση της βασικής ουσίας, μεγάλο αριθμό πυρήνων τενοκυττάρων, υποξία και παρουσία λιπιδικών χυμοτοπίων. Ο τραυματισμένος τένοντας συχνά έχει και αγγειακές διηθήσεις μικρών αιμοφόρων αγγείων και μικρή ανάπτυξη νεύρων.

Σε αυτούς τους τένοντες που καλύπτονται από τενόντιο έλυτρο (Synovial sheath – το «σακουλάκι» μέσα στο οποίο κινείται ο τένοντας), η παθολογία σε αυτό το επίπεδο ονομάζεται τενοσινοβίτιδα (και πάλι ο Ελληνικός όρος ουσαστικά δεν χρησιμοποιείται). Ωστόσο, ο Αχίλλειος τένοντας ή ο επιγονατιδικός τένοντας δεν έχει αρθρικό περίβλημα αλλά περιβάλλεται από έναν παρατένοντα (paratenon). Οι παθολογικές καταστάσεις σε τέτοιους τένοντες αναφέρονται ως παρατεντινοπάθειες, οξείες ή χρόνιες.

Σε κλινικό επίπεδο η τενοντοπάθεια χαρακτηρίζεται από παρατεταμένο πόνο και συχνά σχετίζεται με μια συγκεκριμένη δραστηριότητα ή κίνηση. Διαφορετικά ευρήματα όπως φλεγμονή, εκφύλιση, απασβέστωση ή μερική ρήξη απαντώνται συχνά στον ίδιο τένοντα, γεγονός που υποδηλώνει ότι, πιθανότατα, δεν υπάρχει μια μοναδική αιτία ούτε μία αποκλειστική παθογένεση που να είναι ικανή να εξηγήσει τον πόνο του τένοντα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ η παρουσία εκφυλιστικών αλλοιώσεων δεν οδηγεί πάντα σε κλινικά συμπτώματα, ο προϋπάρχων εκφυλισμός έχει εμπλακεί ως σημαντικός παράγοντας κινδύνου ακόμα και για ρήξη (κόψιμο) τένοντα. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή…

Φυσιολογία του τένοντα

Οι τένοντες είναι δομές με υψηλό επίπεδο οργάνωσης που παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη μεταφορά δυνάμεων από το μυ στο οστό κατά τη διάρκεια διάφορων κινήσεων της καθημερινής ζωής. Οι τένοντες είναι οι ‘αφανείς’ ήρωες που επιτρέπουν την κίνηση, καθώς χωρίς αυτούς οι μύες δεν θα είχαν αποτέλεσμα. Όταν ένας μυς συσπάται, μεταφέρει ενέργεια σε ένα οστό για να προκαλέσει την κίνησή του. Η ανατομική δομή η οποία είναι υπεύθυνη για την μεταφορά αυτής της δύναμης από τον μυ στο οστό είναι ο τένοντας. Οι τένοντες ποικίλλουν σε μέγεθος και σχήμα αλλά σε κάθε περίπτωση, αποτελούνται κυρίως από παράλληλες ίνες κολλαγόνου που διακρίνονται σε επιμέρους δομές.

Σε μορφή ποικίλλουν και μπορούν να πάρουν διάφορα σχήματα όπως στρογγυλά κορδόνια, ταινίες σαν ιμάντες ή πεπλατυσμένες κορδέλες. Όταν είναι υγιείς, εμφανίζονται λαμπερά λευκοί και έχουν υαλώδη υφή. Δομικά, αποτελούνται από τενοβλάστες και τενοκύτταρα μέσα σε ένα δίκτυο εξωκυττάριας μήτρας (ECM). Επίσης αποτελούνται από πυκνό συνδετικό ιστό και ινοκύτταρα.

Το κολλαγόνο τύπου Ι κυριαρχεί εντός της ECM μήτρας των τενόντων, με το κολλαγόνο τύπου III να είναι το επόμενο πιο άφθονο και το πιο κρίσιμο σε παθολογικές καταστάσεις και στις διαδικασίες επούλωσης.

Γιατί τραυματίζονται οι τένοντες;

Οι τένοντες θεωρούνται ότι μεταδίδουν διαμήκη φορτία εφελκυσμού από τους μυς στα οστά. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι τένοντες συνήθως τυλίγονται και στρίβονται, μπορούν επίσης να υποστούν συμπίεση, διάτμηση και εγκάρσιες δυνάμεις.

Είναι ενδιαφέρον ότι η παθολογία των τενόντων συμβαίνει κυρίως στην αρθρική μεριά της ενθέσεως (=εκεί που συνδέονται με το οστό), π.χ. στην πλευρά της πτέρνας του Αχίλλειου τένοντα και στην πλευρά του ώμου/ακρωμίου στην περίπτωση της τενοντίτιδας του υπερακάνθιου. Αυτό είναι το αντίθετο από αυτό που θα περίμενε κανείς. Αυτό οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η περιοχή του τένοντα που είναι πιο ευάλωτη σε τενοντοπάθεια είναι η πιο προστατευμένη από το εξωτερικό στρες, και οι εσωτερικές εκφυλιστικές αλλοιώσεις είναι αυτές που προκαλούν βλάβη και όχι η υπερφόρτωση όπως μέχρι τώρα πιστευόταν.

Σε γενικό επίπεδο, δεν υπάρχει ένας μόνο παράγοντας που να εξηγεί τις αιτίες της τενοντοπάθειας, αλλά εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνισή της. Στους εξωτερικούς παράγοντες ανήκουν η φυσική κατάσταση και το είδος της προπόνησης, η ένταση της άσκησης αλλά και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται, ο οποίος ίσως είναι ακατάλληλος ή ελαττωματικός. Στους εσωτερικούς παράγοντες, ανήκουν η ηλικία, το φύλο αλλά και γενετικοί παράγοντες.

Έχει παρατηρηθεί επίσης ότι διάφορες ασθένειες, όπως ο διαβήτης και η ρευματοειδής αρθρίτιδα συνδέονται με την εμφάνισή τους. Επίσης, όσον αφορά την ηλικία, έχει αποδειχθεί ότι η ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης τενοντοπάθειας – γεγονός που υποστηρίζει ακόμα περισσότερο την υπόθεση της εκφύλισης.

Δυνητικοί εκφυλιστικοί παράγοντες είναι πολλοί, μεταξύ αυτών και η υποξία (όχι καλή οξυγόνωση του οργανισμού), ισχαιμία (όχι καλή αιμάτωση της περιοχής), οξειδωτικό στρες, υπερθερμία, συστημική φλεγμονή του οργανισμού, αντιβιώσεις (φθοριοκινολόνες) και άλλοι.

Η αιτιολογία της τενοντοπάθειας επομένως είναι πολυπαραγοντική.

Αν και οι εκφυλιστικοί παράγοντες που αναφέραμε είναι κρίσιμοι, εξ’ ίσου κρίσιμοι φαίνονται να είναι και μηχανικοί παράγοντες όπως η μηχανική φόρτιση του τένοντα και απότομες αλλαγές σε αυτή. Επίσης η υπερδραστηριότητα του τένοντα, όταν δηλαδή αυτός εκτελεί επαναλαμβανόμενες κινήσεις, τείνουν να τον κάνουν πιο επιρρεπή στις τενοντοπάθειες καθώς καταπονείται περισσότερο από το συνηθισμένο. Η επαναλαμβανόμενη φόρτιση προκαλεί ζημιά στα ινίδια κολλαγόνου καθώς ο τένοντας δεν προλαβαίνει να επανέλθει στη φυσιολογική του κατάσταση ή να επουλώσει τους μικροτραυματισμούς που προκαλούνται καθώς είναι μικρό το χρονικό διάστημα μεταξύ των κινήσεων.

Στην αντίπερα όχθη ΚΑΙ η ακινησία αναγνωρίζεται επίσης ως παράγοντας εκφυλισμού καθώς οδηγεί σε μεταβολή των ιδιοτήτων του τένοντα. Η αφυδάτωση και η ακινητοποίηση βρέθηκαν αμφότερες να μειώνουν την ακαμψία των τενόντων και να μειώνουν την τελική αντοχή των ιστών. Αντίθετα, μια αύξηση της φυσικής δραστηριότητας βρέθηκε να βελτιώνει τις ιδιότητες του τένοντα.

Η φυσική άσκηση, λοιπόν και όχι η ακινησία είναι αυτή που ενδείκνυται τόσο για προστασία όσο και για αποκατάσταση. Άλλωστε η φυσική άσκηση παράγει κολλαγόνο, το απαραίτητο συστατικό της τενόντιας δομής.

Πως αναρρώνει ένας τένοντας;

Παρόλο που οι τενοντίτιδες και οι τενοντοπάθειες διαφέρουν ως προς την ύπαρξη ή όχι φλεγμονής και τον εκφυλισμό που παρατηρείται στις ίνες κολλαγόνου, η διαδικασία επούλωσης του τένοντα φαίνεται ότι περιλαμβάνει κάποια συγκεκριμένα στάδια, ανεξάρτητα από τη θέση του τένοντα και τη σοβαρότητα του τραυματισμού.

Αρχικά, παρατηρείται αιμόσταση, έπειτα κυτταρικός πολλαπλασιασμός και τέλος, αναδιαμόρφωση.

Κατά την αιμόσταση, αμέσως μετά τον τραυματισμό, προκαλούνται διάφορες αλλαγές, με την απελευθέρωση αυξητικών παραγόντων και πρωτεϊνών ώστε να σχηματιστεί νέος συνδετικός ιστός και να ενεργοποιηθεί η αναγέννηση των ιστών. Σημαντικό ρόλο στην αιμόσταση παίζουν τα αιμοπετάλια.

Στη συνέχεια, παρατηρείται η φάση πολλαπλασιασμού με παραγωγή κολλαγόνου και πολλαπλασιασμό των κυττάρων και τέλος η αναδιαμόρφωση περιλαμβάνει την οργάνωση των ινών κολλαγόνου στη σωστή θέση στο εσωτερικό του τένοντα και διάφορες δομικές αλλαγές ώστε να επιτελούνται και πάλι αποτελεσματικά οι λειτουργίες του.

Δυστυχώς, ο τένοντας που προκύπτει δεν είναι ποτέ ακριβώς ίδιος με τον αρχικό. Η διαδικασία επούλωσης είναι μια αργή διαδικασία – μπορεί να διαρκέσει ως και 10 εβδομάδες – και οδηγεί πάντα τελικά σε έναν ασθενέστερο τένοντα που είναι ποιο ευαίσθητος σε περαιτέρω τραυματισμούς!

Διάγνωση Τενοντίτιδας και Τενοντοπάθειας

Ο διαγνωστικός υπέρηχος στις τενοντοπάθειες είναι η καταλληλότερη μέθοδος απεικόνισης και η μέθοδος με τα περισσότερα πλεονεκτήματα για μια κλινική αξιολόγηση ρουτίνας. Τπ υπερηχογράφημα επιδεικνύει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ακρίβειας από την τεχνική ψηλάφησης στο μεγαλύτερο μέρος των αρθρώσεων και των τενόντων. Σύμφωνα με τις νέες απόψεις, η χρήση υπέρηχου για τη διάγνωση και τη θεραπεία των τενοντοπαθειών πρέπει να είναι υποχρεωτική.

Θεραπεία τενοντίτιδας και τενοντοπάθειας

Η θεραπεία της τενοντοπάθειας και της τενοντίτιδας είναι πολύ σημαντική καθώς τραυματισμοί του τένοντα μπορεί να οδηγήσουν σε δυσκολίες στη κίνηση, που αν διαρκέσουν αρκετό καιρό προκαλούν περαιτέρω προβλήματα καθώς ο τένοντας αδυνατεί και γίνεται επιρρεπείς σε άλλες βλάβες.

Όπως είδαμε, όμως, η παθογένεση της τενοντοπάθειας είναι μια ιδιαίτερα πολύπλοκη διαδικασία. Για παρόμοιο λόγο, στην προσπάθεια αποκατάστασης της βλάβης του τένοντα, δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη και αποτελεσματική μέθοδος. Νέα δεδομένα οδηγούν σε νέες θεραπείες οι οποίες έχουν ως στόχο την πιο γρήγορη και μόνιμη επιδιόρθωση του πολύπλοκου αυτού ιστού. Ας δούμε λοιπόν κάποιες κλασικές προσεγγίσεις στη θεραπεία της τενοντοπάθειας αλλά και κάποιες πιο καινοτόμες που βρίσκονται ακόμη σε πειραματικό στάδιο και απαιτούν περισσότερα δεδομένα για την εφαρμογή τους στην κλινική πράξη.

Άσκηση

Ιστορικά η θεραπεία της τενοντίτιδας ήταν η RICE (Rest Ice Compression Elevation δηλαδή Ακινησία, Πάγος, Πίεση και Ανύψωση).

Όπως είδαμε όμως η φλεγμονώδης τενοντίτιδα είναι σπάνια. Η πολύ συχνότερη τενοντοπάθεια ΔΕΝ ανταποκρίνεται στην ίδια μέθοδο θεραπείας. Εδώ στόχος είναι η άρση της εκφύλισης και η προσαρμογή και η τροποποίηση του τένοντα στη φόρτιση, πάντα βέβαια στο επίπεδο που μπορεί να αντέξει. Η άσκηση επομένως, πάντα έπειτα από τη συμβουλή ειδικού, μπορεί να χρησιμοποιηθεί θεραπευτικά με στόχο να αυξάνεται σταδιακά η φόρτιση του τένοντα και να βελτιώνεται η αντοχή του.

Έτσι, η θεραπευτική άσκηση αποτελεί μια από τις πιο συχνές μεθόδους διαχείρισης και αντιμετώπισης της τενοντοπάθειας τα τελευταία χρόνια.

Έχουν προταθεί διάφορα πρωτόκολλα τα οποία συνεχώς αναθεωρούνται και ανατρέπονται από νεώτερα δεδομένα αλλά κοινό σημείο όλων φαίνεται ότι είναι οι έκκεντρες ασκήσεις, οι οποίες είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στα περισσότερα είδη τεντοντοπάθειας. Οι ισομετρικές ασκήσεις επίσης έχουν προταθεί στο αρχικό σκέλος της θεραπείας.

Σε ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα πρωτόκολλα, ειδικά για την επιγονατιδική τενοντίτιδα, 4 στάδια προτείνονται. Το πρωτόκολλο περιλαμβάνει γενικές ασκήσεις, οι οποίες γίνονται πιο ειδικές καθώς προχωρά η αποκατάσταση του τένοντα.

Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει ισομετρικές ασκήσεις, δηλαδή μυϊκή σύσπαση χωρίς κίνηση. Σε αυτές τις ασκήσεις γίνεται χρήση του βάρους του σώματος και ξεκινά η σταδιακή φόρτιση του τένοντα ώστε να μειωθεί ο πόνος.

Στη συνέχεια, ακολουθούν ισοτονικές ασκήσεις, δηλαδή αργές σύγκεντρες και έκκεντρες ασκήσεις που πραγματοποιούνται αργά και με επιπλέον βάρος.

Έπειτα ακολουθεί η φάση αποθήκευσης ενέργειας, δηλαδή ταχύτερες έκκεντρες ασκήσεις, με βραδύτερη απελευθέρωση που σταδιακά αυξάνει, όπως π.χ. άλματα στην περίπτωση του Αχίλλειου τένοντα.

Στο τελευταίο στάδιο ανήκουν οι ειδικές στο άθλημα ασκήσεις αποθήκευσης και απελευθέρωσης ενέργειας. Σε κάθε στάδιο βέβαια, απαιτείται υπομονή και επανεξέταση του τένοντα ώστε να πραγματοποιείται ομαλή μετάβαση σε κάθε στάδιο.

Θεραπεία με Laser Χαμηλής Ισχύος (Low-energy Laser Therapy – LLLT)

Τα laser χαμηλής ισχύος χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για θεραπευτικούς σκοπούς τα τελευταία χρόνια, καθώς η ενέργεια που απορροφάται από τους ιστούς, προκαλεί διάφορες φωτοχημικές αντιδράσεις και αυξάνεται η ταχύτητα του μηχανισμού αυτοθεραπείας του οργανισμού.

Το laser χαμηλής ισχύος είναι μια θεραπευτική μέθοδος που προτείνεται τόσο σε ασθενείς με τενοντίτιδα όσο και σε ασθενείς με τενοντοπάθεια, καθώς έρευνες έχουν αποδείξει ότι συμβάλλει τόσο στη μείωση της φλεγμονής όσο και στην γέννεση κολλαγόνου.

Ο ακριβής μηχανισμός δράσης του δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστός αλλά μεταξύ άλλων διεγείρει την παραγωγή κολλαγόνου και επιταχύνει τη διαδικασία αποκατάστασης του τραυματισμένου τένοντα μέσω της αυξημένης παραγωγής πρωτεϊνών, ATP και αγγειογένεσης.

Παρόλο που βιβλιογραφικά δεν υπάρχουν συγκεκριμένα νούμερα όσον αφορά τον χρόνο της θεραπείας, την ενέργεια του LASER και το μέγεθος της περιοχής που πρέπει να εκτίθεται, είναι πολύ πιθανό ότι το θεραπευτικό όφελος σε περιπτώσεις τενοντίτιδας είναι πιο σημαντικό από ότι βιβλιογραφικά θεωρείται. Επομένως, αναμένεται ότι τα επόμενα χρόνια η έρευνα θα αποδείξει περαιτέρω τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης θεραπευτικής προσέγγισης και θα επεκταθεί περαιτέρω η κλινική χρήση του για τη θεραπεία της τενοντίτιδας και της τενοντοπάθειας.

Θεραπεία με κρουστικό υπέρηχο (Shock-wave therapy)

Ο κρουστικός υπέρηχος χρησιμοποιείται συχνά για την αντιμετώπιση πολλών μυοσκελετικών παθήσεων αφού αποτελεί μια μη-χειρουργική και μη-επεμβατική θεραπευτική επιλογή με καλά αποτελέσματα. Χρησιμοποιείται για διάφορους ορθοπεδικούς τραυματισμούς, μεταξύ των οποίων και ο τραυματισμός του τένοντα. Ο ακριβής μηχανισμός, μέσω του οποίου επιταχύνει την αποκατάσταση του, δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστός. Πιθανόν όμως, συμβάλλει στον πολλαπλασιασμό των κυττάρων του τένοντα, στην παραγωγή κολλαγόνου και στο σχηματισμό νέων αιμοφόρων αγγείων στην περιοχή του τραυματισμένου ιστού. Ακόμη, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την παραγωγή της πρωτεϊνης lubricin, η οποία διευκολύνει την ολίσθηση του τένοντα.

Θεραπεία με Στεροειδή

Παρόλο που η αποτελεσματικότητά τους συχνά αμφισβητείται, ένας από τους πιο συχνούς – ακόμα – τρόπους αντιμετώπισης της τενοντοπάθειας είναι η χορήγηση κορτικοστεροειδών. Γενικα, τα κορτικοστεροειδή δρουν μέσω της ρύθμισης αντιφλεγμονωδών παραγόντων, ενισχύοντας την επούλωση τραυματισμένων ιστών. Πολλές μελέτες ωστόσο, αποδεικνύουν ότι τα γλυκοκορτικοειδή αυξάνουν την αποδιοργάνωση και τη νέκρωση του κολλαγόνου. Επίσης, σε μερικές περιπτώσεις έχει αναφερθεί ότι η χορήγηση κορτικοστεροειδών σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ρήξης τένοντα. Δεν είναι βέβαια ξεκάθαρο αν η ρήξη τένοντα προκύπτει λόγω της χορήγησης των κορτικοστεροειδών ή αν είναι συνέπεια της τενοντοπάθειας. Σε κάθε περίπτωση, παρόλο που πολύ συχνά χρησιμοποιούνται, απαιτείται περαιτέρω έρευνα ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με την ασφάλεια χρήσης τους σε περιπτώσεις τενοντίτιδας ή τενοντοπάθειας.

Θεραπεία με αυξητικούς παράγοντες (Growth-Factor Therapy)

Ένα πολύ σημαντικό γεγονός που παρατηρείται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ανάρρωσης του τένοντα είναι η απελευθέρωση αυξητικών παραγόντων προκειμένου να αυξηθεί η ταχύτητα αναγέννησης των ιστών που έχουν υποστεί βλάβη. Ανάμεσα στους πιο σημαντικούς αυξητικούς παράγοντες που συμμετέχουν στην αποκατάσταση του τένοντα είναι οι εξής: IGF1, TGF, VEGF, PDGF, FGF2.

Οι συγκεκριμένοι παράγοντες συνήθως έχουν διάφορες λειτουργίες μεταξύ των οποίων ο πολλαπλασιασμός των κυττάρων και η ενεργοποίηση της παραγωγής κολλαγόνου. Επομένως, καθώς κατά τη διάρκεια αποκατάστασης και θεραπείας του τένοντα παρατηρείται αυξημένη παραγωγή αυξητικών παραγόντων, διεξάγονται διάφορες έρευνες για τη θεραπευτική χρήση τους σε περιπτώσεις τενοντίτιδας ή τενοντοπάθειας.

Η θεραπευτική αυτή μέθοδος, γνωστή και με το όνομα βιολογική θεραπεία ή αυτόλογη θεραπεία με αιμοπετάλια, χρησιμοποιεί φυγοκεντρημένο αίμα από τον ίδιο τον ασθενή για την απομόνωση αιμοπεταλίων και αυξητικών παραγόντων που εγχύονται στο σημείο του προβλήματος για να επιταχύνουν την επούλωση.

Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα την ποιότητα του φυγοκεντρημένου αίματος, τη θέση που βρίσκεται στο σώμα ο τένοντας, τη λειτουργία του εν λόγω τένοντα, τη βιοχημεία και την ηλικία του ατόμου.

Έτσι φαίνεται πως οι αυξητικοί παράγοντες αντιμετωπίζουν επιτυχώς τις περισσότερες περιπτώσεις επικονδυλίτιδας αγκώνα, αλλά είναι λιγότερο πιθανό να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τενοντίτιδα στροφέων του ώμου.

Γενικά για το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα η εν λόγω θεραπεία πρέπει να αποτελεί μέρος σε ένα πολύπλευρο και ολιστικό πρόγραμμα θεραπείας και αποκατάστασης.

Πιθανώς μέσα στα επόμενα χρόνια να προταθεί ένα «κοκτέιλ αυξητικών παραγόντων», το οποίο θα χορηγείται για αποκατάσταση του τένοντα και θα μιμείται το μηχανισμό επούλωσης που παρουσιάζει φυσιολογικά το ανθρώπινο σώμα.

Γονιδιακή Θεραπεία (Gene Therapy)

Τέλος, η γονιδιακή θεραπεία αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για την παραγωγή αυξητικών παραγόντων και άλλων μορίων που επιταχύνουν τη διαδικασία αποκατάστασης του τένοντα αλλά από τον ίδιο το οργανισμό, ώστε να αποφευχθεί η ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος, μια διαδικασία κατά την οποία ο οργανισμός επιτίθεται σε συγκεκριμένα μόρια, τα οποία αντιμετωπίζει ως ‘εισβολείς’. Παρόλα αυτά, οι μελέτες όσον αφορά τη χρήση γονιδιακής θεραπείας σε περιπτώσεις τενοντίτιδας και τενοντοπάθειας είναι ακόμη σε αρχικά στάδια και υπάρχουν πολλά εμπόδια ακόμη για να ξεπεραστούν.

Επίλογος

Οι τένοντες είναι πολύπλοκες ανατομικές δομές στο σώμα μας και μας χαρίζουν το δώρο της κίνησης. Ο τραυματισμός αλλά και η διαδικασία επιδιόρθωσης ενός τραυματισμένου τένοντα είναι σύνθετες διαδικασίες που δεν έχουν ακόμη πλήρως διερευνηθεί. Καθώς όμως οι τενόντιοι τραυματισμοί επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των ασθενών και τα δημόσια συστήματα υγείας ξοδεύουν μεγάλα ποσά παγκοσμίως για την αντιμετώπισή τους, οι μοριακοί και βιοχημικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται στην επιδιόρθωσή τους αποτελούν αντικείμενο μελέτης για πολλούς ερευνητές παγκοσμίως. Έτσι, τα επόμενα χρόνια αναμένεται να προκύψουν ακόμη πιο σημαντικά αποτελέσματα και νέες θεραπείες για την αντιμετώπιση της τενοντίτιδας και της τενοντοπάθειας.